Trektellen bij de Hofmans Plassen
Hoe het begon
Vorig jaar werden door de Vogelwacht Uden op de Hofmans Plassen tijdens de Big Day Zwarte Sterns aangetroffen. Een soort die ik nog miste In de regio. We besloten daarom vorig jaar om een aantal dagen te gaan posten bij de Hofmans Plassen. En ja hoor, op 12 mei zagen ook wij een Zwarte Stern. Ook vielen de aantallen Pontische Meeuwen op en we noteerden enkele Zwarte Wouwen en Visarenden. Ik realiseerde me dat half mei de vogeltrek eigenlijk al grotendeels voorbij was, en deze aantallen en soorten beloofden misschien wel meer. Het plan ontstond om in het voorjaar van 2025 bij de Hofmans Plassen te gaan trektellen.
De Hofmans Plassen
De Hofmans Plassen liggen in natuurgebied De Maashorst. De plassen zijn ontstaan door zandwinning. Het gedeelte waar onze tellingen plaatsvonden was op dat moment nog in ontwikkeling. Er werd nog volop gewerkt en we zagen de plas iedere dag groter worden. De werkzaamheden hebben volgens mij geen invloed gehad op de tellingen. Onze positie was aan de oostzijde van de plas met uitzicht recht over de plas richting het westen. De zuid- en noordzijde van de plas zijn omgeven door bosranden. Aan de zuidoostzijde was een klein zand eilandje. Dit eilandje had een sterke aantrekkingskracht op de vogels. Aan de kant waar wij stonden bevond zich veel riet met opkomende wilgen en meteen achter ons bos. De plek biedt een uitstekend uitzicht voor naderende trekvogels en met name roofvogels. De bosranden werden voornamelijk gebruikt door zangvogels zoals Vinken, Graspiepers en lijsters. Vanwege de niet grote afstand konden deze zangvogels makkelijk met de verrekijker geteld worden.
Tel periode
Om kwart over zeven in de ochtend op 10 maart startte de eerste telling. Ik wilde eigenlijk begin maart al starten, maar daar had ik geen tijd voor. Bij aanvang van die eerste telling vielen meteen de aantallen Vinken op. Groepjes tot wel 100+ exemplaren trokken over de bosranden aan de zuid- en noordzijde van de plas. Die dag telden we 4.701 Vinken en we zagen een Rode Wouw. Een lekkere start! In maart werd 10 dagen geteld, in april 28 dagen en in mei 23 dagen. Er werd geteld tot en met 30 mei. In totaal werd 438 uur geteld. We telden 37.014 vogels verdeeld over 115 soorten. Vrijwel altijd startte de telling bij zonsopkomst en er werd vaak tot ver in de middag doorgeteld. De tellingen zijn hier te vinden.
Het weer en de invloed op de trekvogels
Het weer was van 10 tot en met 31 maart overwegend mild met enkele regenachtige dagen. De temperaturen varieerden van ongeveer 4°C tot 15°C. Dat wil niet zeggen dat het af en toe echt heel koud was in de ochtend op de telpost. De windrichting was overwegend noordnoordwest met een kracht 3.
Het weerbeeld van april verschilde niet veel met dat van maart. Wel lag de temperatuur wat hoger en werden we af en toe geconfronteerd met dichte mist. Ook nu was het vaak in de ochtend erg koud op de telpost. De windrichting kwam vaak uit de noordoostelijke hoek en was over het algemeen matig.
In mei was het overwegend mild met enkele warme dagen. De temperaturen varieerden van ongeveer 9°C tot 28°C. Ook nu werden we regelmatig getrakteerd op mist. De windrichting was in mei overwegend westzuidwest maar we hadden ook een aantal dagen met oostenwind.
Het weertype tijdens deze hele telperiode moet zeker een positieve invloed gehad hebben op de aantallen roofvogels die we zagen. Daarnaast hebben we ook veel dagen met een strakblauwe lucht gehad waardoor we ook zeker rovers gemist zullen hebben. De aantallen steltlopers vielen tegen en dat komt waarschijnlijk door het goede weer waardoor ze te hoog gevlogen hebben. Voor de vinken- en lijstertrek waren de omstandigheden ideaal. Redelijke wind in maart en begin april zodat de vogels niet te hoog zaten.
Zangvogels
Vooral in de maanden maart en april vond de zichtbare zangvogeltrek plaats. De weersomstandigheden waren goed voor Vinken en we telden voornamelijk in maart goede aantallen. Waren we eerder dan 10 maart begonnen dan had het aantal Vinken zeker hoger gelegen. Ik heb het idee dat op 10 maart de piek van de Vink al voorbij was. Toch is het aantal van 12.840 getelde Vinken erg goed voor het voorjaar. Er kwamen regelmatig grote groepen voorbij die ik voorheen alleen in het najaar gezien heb op de Brobbelbies Noord. Ik had meer Spreeuwen verwacht dan het aantal van 2.082 maar dat komt wederom omdat we waarschijnlijk te laat begonnen zijn in maart.
De lijstertrek was goed te noemen en het aantal van 55 Beflijsters had ik echt niet verwacht. Ze vlogen voornamelijk over de zuidelijke bosrand in groepjes. Beflijsters die vanuit zuidwestelijke richting tegen de plas aanvlogen bleven de zuidelijke bosrand volgen. Deze bosrand vormde als het ware een soort van stuwing. Ik denk dat dit ook voor veel andere soorten van toepassing is geweest. De Koperwieken en Kramsvogels vlogen ook lekker met respectievelijk 2.213 en 1.042 exemplaren.
De graspiepertrek kwam begin april op gang en piekte halverwege de maand. Soms zagen we groepen van over de 200 vogels. In totaal werden 6.110 exemplaren geteld. Rondom de telpost verbleven geen Kneuen, Gras- en Boompiepers, Boerenzwaluwen, Gele- en Witte Kwikstaarten. Dat maakte het tellen van deze soorten makkelijker, want we hoefden ons niet druk te maken over dubbeltellingen van lokale vogels. Met name voor het tellen van Boerenzwaluwen was dit prettig, vrijwel alle vogels waren duidelijk op trek. Dat gold zeker niet voor Putters, Appelvinken, Goudvinken en Oeverzwaluwen. Deze zaten rondom de telpost en waren daardoor lastiger te tellen. Noordse Kwikstaarten deden het half mei erg leuk met groepen tot wel 52 exemplaren. In totaal telden we 249 Noordse Kwikstaarten. Ik had er niet eerder zoveel in de Maashorst gezien.
In mei was de zichtbare zangvogeltrek echt voorbij met uitzondering van zwaluwen. Er was echter nog wel degelijk zangvogeltrek in mei maar dat speelde zich voornamelijk in de nacht af. Dit merkten we aan de vogels die waren ingevallen. Leuke soorten waren onder andere Grote Karekiet, Rietzanger, Blauwborst en enkele Bosrietzangers. De Grote Karekiet heeft er zelfs bijna 2 weken gezeten.
Roofvogels
De aantallen roofvogels die we geteld hebben maakte veel indruk op me, dit had ik niet verwacht. Vooral de route langs de noordzijde van de telpost werd door deze vogels gekozen. Op 13 april hadden we een hoogtepunt met 2 Steppekiekendieven! Klik hier voor een overzicht van die telling. En natuurlijk niet te vergeten de Vale Gier op 18 april. Hier volgt een overzicht van de aantallen:
Visarend 19
Wespendief 30
Vale Gier 1
Sperwer 54
Bruine Kiekendief 86
Blauwe Kiekendief 14
Steppekiekendief 2
Grauwe Kiekendief 1
Rode Wouw 32
Zwarte Wouw 17
Zeearend 1
Buizerd 54
Torenvalk 106
Smelleken 25
Boomvalk 33
Slechtvalk 5
Een indrukwekkend lijstje. Ik ben benieuwd of we ieder jaar deze aantallen kunnen zien of dat we met de juiste omstandigheden geteld hebben. Dat moeten we gaan zien. Het aantal van 106 Torenvalken wil ik nog apart benoemen. Vrijwel alle Torenvalken vlogen langs de noordzijde van de plas. Op 6 april hadden we zelfs 20 Torenvalken. Ter vergelijking, het dagrecord van de Brobbelbies Noord staat op 12 Torenvalken na 24 jaar tellen.
Watervogels
Een van de hoofdredenen om bij de Hofmans Plassen te gaan tellen is de aanwezigheid van water. Ik was benieuwd wat water in De Maashorst voor invloed zou hebben op de trekvogels. Vooral voor meeuwen en sterns bleek de plas aantrekkingskracht te hebben. Grotere meeuwen soorten pasten hun route aan en inspecteerden de plas. Ook eenden maakten een extra rondje of landden op de plas. Vooral eenden gebruikten de plas om een dag te rusten alvorens door te trekken. Vaak zaten er in de ochtend nieuwe groepjes eenden zoals Smienten, Wintertalingen en Slobeenden die de volgende dag weer waren verdwenen. 2 Pijlstaarten kwamen van hoog naar beneden en vlogen een rondje om de plas om daarna door te vliegen. Een Grutto zat bij het zand eilandje en was waarschijnlijk in de nacht ingevallen. Hij vertrok kort na zonsopkomst. Eén van de hoogtepunten waren 4 Middelste Zaagbekken die hoog uit de lucht kwamen vallen en neerstreken op de plas. Ze verbleven de hele dag op de plas om in de nacht weer te vertrekken. Dit is pas de tweede waarneming ooit van deze soort in onze regio, de eerste keer was op 4 april 2009 en ook op de Hofmans Plassen. De Reuzenstern van 15 mei liet zich prachtig bekijken en ving zelfs een vis. De Reuzenstern was voor mij één van de doelsoorten. Een groep van 20 Zwarte Sterns hing op 20 mei plotseling boven de plas en verbleef hier zeker 3 kwartier alvorens weer hoog weg te vliegen. Andere goede soorten waren Zwartkopmeeuw en Dwergmeeuw, deze zijn erg zeldzaam in de regio. Maar liefst 3 verschillende waarnemingen van Kluten, een soort die ik vorig jaar pas voor het eerst had in de regio. Wat te denken van 100 getelde Pontische Meeuwen en 20 Geelpootmeeuwen. Het is in ieder geval duidelijk geworden dat de plas potenties heeft.
Bijzondere soorten
Naast leuke aantallen vogels hebben we ook een aantal zeldzaamheden waargenomen. Hier volgt een opsomming:
De Grutto, die had ik sinds 2012 niet meer gezien in de regio.
De 4 Middelste Zaagbekken waren de tweede waarneming ooit in de regio.
Er zijn 2 Zomertortels geteld. Dat was ook alweer een tijdje geleden voor me in de regio.
5 Kluten, 1 solitaire vogel en 2 groepjes van 2.
De Reuzenstern was pas de derde zichtwaarneming in de regio. Hij is ook een aantal keren gehoord tijdens nachttellingen.
De Dwergmeeuw is pas de vijfde ooit.
De Vale Gier was de zevende ooit en één van de vroegste van Nederland.
En niet te vergeten de 2 Steppekiekendieven, een Rietzanger, 20 Zwarte Sterns en de Grote Karekiet.
Conclusie
De Hofmans Plassen is een geschikte plek om te trektellen in het voorjaar. Vooral watervogels zoals meeuwen, eenden en steltlopers worden door de plas aangetrokken. Dit zijn ook de soorten die je in de regio vaak moeilijk te zien krijgt, of helemaal niet. De aantallen roofvogels zijn indrukwekkend maar of dit met de plas te maken heeft is niet duidelijk, op de Visarend na dan. Wel lijkt het erop dat veel roofvogels de noordkant van de plas kiezen. Deze kunnen vanaf de telpost Brobbelbies Noord niet gezien worden. Dit gold met name voor de Torenvalk die we in hoge aantallen geteld hebben. De zuidelijke bosrand van de plas lijkt een stuwende werking te hebben op zangvogels. Met name bij de Beflijsters, Vinken en Graspiepers viel dit op. De aantallen steltlopers vielen me tegen maar dat kan met het weertype te maken hebben gehad. Vanwege het goede weer denk ik dat ze allemaal te hoog gevlogen hebben.
Omdat de plas nog volop in ontwikkeling is moeten we afwachten of hier ook tellingen in de toekomst mogelijk zijn. De aangroei van wilgen kan het zicht gaan belemmeren. De herinrichting van de plas kan ook roet in het eten gooien. Het is dus afwachten wat er gaat gebeuren. Ik heb in ieder geval wel een telpost aangemaakt op trektellen.nl waarin de tellingen van dit jaar zijn opgenomen. Indien de omstandigheden het volgend voorjaar goed zijn dan gaan we weer tellen. We zullen dan eerder in maart beginnen. Tot dan…
Een overzicht van de getelde vogels en aantallen
| Brandgans 21 | Zomertortel 2 | Zwarte Stern 20 | Bruine Kiekendief 86 | Boerenzwaluw 2.455 | Graspieper 6.110 |
| Grauwe Gans 17 | Turkse Tortel 1 | Visdief 22 | Blauwe Kiekendief 14 | Huiszwaluw 34 | Boompieper 37 |
| Toendrarietgans 15 | Kraanvogel 60 | Dwergmeeuw 1 | Steppekiekendief 2 | Tjiftjaf 2 | Vink 12.840 |
| Kolgans 561 | Fuut 2 | Kokmeeuw 209 | Grauwe Kiekendief 1 | Grote Karekiet 1 | Keep 3 |
| Knobbelzwaan 6 | Scholekster 6 | Zwartkopmeeuw 2 | Rode Wouw 32 | Rietzanger 1 | Appelvink 10 |
| Bergeend 4 | Kluut 5 | Stormmeeuw 59 | Zwarte Wouw 17 | Bosrietzanger 1 | Groenling 6 |
| Slobeend 46 | Goudplevier 6 | Pontische Meeuw 100 | Zeearend 1 | Spreeuw 2.082 | Kneu 299 |
| Krakeend 5 | Bontbekplevier 6 | Zilvermeeuw 3 | Buizerd 54 | Zanglijster 82 | Putter 7 |
| Smient 18 | Kleine Plevier 80 | Geelpootmeeuw 20 | Torenvalk 106 | Grote Lijster 2 | Sijs 33 |
| Wilde Eend 2 | Kievit 52 | Kleine Mantelmeeuw 1.265 | Smelleken 25 | Koperwiek 2.213 | Rietgors 32 |
| Pijlstaart 2 | Regenwulp 14 | Zwarte Ooievaar 1 | Boomvalk 33 | Merel 5 | |
| Wintertaling 50 | Wulp 20 | Ooievaar 93 | Slechtvalk 5 | Kramsvogel 1.042 | |
| Tafeleend 7 | Grutto 1 | Aalscholver 826 | Wielewaal 5 | Beflijster 55 | Koninginnepage 9 |
| Kuifeend 18 | Watersnip 5 | Lepelaar 11 | Ekster 1 | Blauwborst 1 | Atalanta 2 |
| Grote Zaagbek 3 | Oeverloper 42 | Grote Zilverreiger 69 | Kauw 49 | Gekraagde Roodstaart 1 | Distelvlinder 1 |
| Middelste Zaagbek 4 | Witgat 112 | Blauwe Reiger 69 | Roek 2 | Huismus 2 | |
| Kwartel 1 | Bosruiter 2 | Purperreiger 4 | Zwarte Kraai 84 | Heggenmus 1 | |
| Gierzwaluw 883 | Tureluur 12 | Visarend 19 | Pimpelmees 1 | Gele Kwikstaart 298 | |
| Koekoek 3 | Groenpootruiter 10 | Wespendief 30 | Boomleeuwerik 24 | Noordse Kwikstaart 249 | |
| Holenduif 47 | Kemphaan 1 | Vale Gier 1 | Veldleeuwerik 6 | Grote Gele Kwikstaart 5 | 115 soorten |
| Houtduif 2.787 | Reuzenstern 1 | Sperwer 54 | Oeverzwaluw 508 | Witte Kwikstaart 218 | 37.014 exemplaren |
Toy Janssen